1937 eta 1944 urteen artean milaka emakume eta haur preso sartu zituzten saturrarango hondartzan zegoen espetxean.
1937ko abenduaren 29an emandako ordenu batek erabaki zuen Saturrarango seminarioko bainuetxean emakumeentzako kartzela irekitzea eta halaxe izan zen 1944a arte. 1938ko urtarrilean eraman zituzten lehenengo emakume presoak. Guztira 16 eta 80 urte bitarteko 5.000 emakume egon ziren preso -gehienak asturiarrak eta asko euskaldunak-. Horietatik 177 emakumek eman zuten azken arnasa Mutriku eta Ondarroa banatzen dituen hondartzan. Hantxe bertan, oraindik bizirik dauden sei emakumek omenaldia jaso zuten joan den apirilaren 1ean: Victoria Fernandez, Carme Riera, Rosario Sanchez, Balbina Las Heras, Sagrario Merodio eta Anita Morales joan ziren ekitaldira. Raul Blanco, Mari Campos eta Davila Arias abizeneko emakumea ere han izan ziren. Saturrarango errepresio garaiak ume zirela ezagutu zituzten azken horiek. Lekuko mutu, kartzela izan zen eraikinetik zutik geratzen den orma bakarra.
[Gohiko argazkian, saturraranen preso egon ziren emakume eta haurren argazkia]
